Sabirova Yulduz Usmanovna celeron

311

Har kuni tongda bugun meni kunim deb uyg'oning !

Assalom alaykum, mening ismin Yulduz Sabirova va men informatika o'qituvchisiman. Barchaga ma'lumki hozirda informatika fani darsliklarida python dasturlash tili sintaksisi, agoritmlar va pythonda kichik loyihalar berilgan. Hozir men sizlarga o'quvchilarni dasturlashga qiziqtira oladigan va yangilar boshlashi uchun yetarlicha oson kalkulyator dasturini yaratishni ko'rsatib o'tmoqchiman, faqat maqolani boshlashdan avval bir mavzuda kelishib olamiz ushbu dastur juda oddiy va konsolda ishlaydigan dasturdir. Sababi barchasi maktab o'quvchilari uchun.

🟡 Kalkulyatorni dasturlash

Kalkulyator dasturini yozish uchun istalgan nom bilan fayl yaratamiz uning ichida yagona asosiy funksiyani yozishni boshlaymiz. E'tibor bering maqola faqat koddan iborat degan fikrga bormasligingiz uchun barcha qatorlarni alohida yozib chiqadigan bo'lsam maqola juda tushunarsiz bo'lib qolmasligi uchun butun dasturni yarataman va har bir qatorda kod ichidagi izohlarni qoldirib ketishga harakat qilaman.

Main.py fayli tarkibi:

# funksiyani yaratamiz
def main():
    # Avval cabarn chop etamiz
    print("Bu python dasturlash tilida o'quvchilar uchun yozilgan oddiy kalkulyator dasturi")
    # Kalkulyator doim ishlab turishi uchun tugamaydigan takroriy davr beramiz 
    while True:
        # Dastur nimalarni bajara olishi haqida jadval chiqaramiz
        print("Bajarish uchun amalni tanlang:\n"
              "Qo'shish: +\n"
              "Ayirish: -\n"
              "Ko'paytirish: *\n"
              "Bo'lish: /\n"
              "Dasturdan chiqish: q\n")
        # Foydalanuvchidan amalni so'raymiz
        action = input("Amal: ")
        # Agar amal q ga teng bo'sa
        if action == "q":
            # Xabarni chop etamiz
            print("Dastur tugatilmoqda")
            # Va dasturdan chiqaramiz
            break
        # Agar amal shularga teng bo'lsa +, -, *, /
        if action in ('+', '-', '*', '/'):
            # Ilk x raqami qiymatini olamiz
            x = float(input("x = "))
            # y raqami qiymatini olamiz
            y = float(input("y = "))
            # Amal + bo'lganda
            if action == '+':
                # x va y qiymatlar yig'indisini 2 ta nol bilan formatlab chop etamiz
                print('%.2f + %.2f = %.2f' % (x, y, x+y))
            # Amal - bo'lganda
            elif action == '-':
                # x va y qiymatlar ayirmasini 2 ta nol bilan formatlab chop etamiz
                print('%.2f - %.2f = %.2f' % (x, y, x-y))
            # Amal * bo'lganda
            elif action == '*':
                # x va y qiymatlar ko'paytmasini 2 ta nol bilan formatlab chop etamiz
                print('%.2f * %.2f = %.2f' % (x, y, x*y))
            # Amal / bo'lganda
            elif action == '/':
                # Agar Y nol bo'lmasa
                if y != 0:
                    # x va y qiymatlar bo'linmasini 2 ta nol bilan formatlab chop etamiz
                    print('%.2f / %.2f = %.2f' % (x, y, x/y))
                else: # Yoki
                    # Sonlarni nolga bo'lib bo'lmasligi haqida xabarni chop etamiz
                    print("Ahir sonlarni nolga bo'lib bo'lmaydi !")

Umuman olganda dasturimizda avval butun dasturni saqlovchi funksiya yaratamiz, foydalanuvchidan amalni so'raymiz, toki q harfi kiritilgunga qadar ishlab turadigan takroriy jarayon ichiga amalni tekshirish uchun shart qo'yamiz, agar ammallar q harfi bilan bir hil bo'lmasa, o'zgaruvchilarni yaratamiz va amalga qarab kerakli shart ichida kerakli amalni bajarib natijani qaytaramiz. Ko'rib turganingizdek dastur juda oddiy va uni ishga tushurishdan avval tugatib qoyamiz.

if __name__ == '__main__':
    main()

Shart qoyamiz, yani agar ushbu fayl konsolda ishga tushgan bo'lsa dastur funksiyasini ishga tushuramiz.

Kalkulyator dasturimizni ishga tushurish uchun ushbu papkada konsolni ochamiz, kerakli buyruqni kiritamiz va "enter" tugmasini bosamiz:

python main.py

Mana qadrli kuzatuvchilarim shuning bilan maqolam o'z nihoyasiga yetdi, o'ylaymanki maktab bolalarini o'z kuchiga ishontirish va dasturlashga qiziqtirish uchun yetarli darajada sodda va qiziqarli dastur bo'ldi. E'tiboringiz uchun rahmat !

Assalom alaykum barchaga, Xabaringiz bo'lsa avvalgi maqolamizda sizlar bilan WebSocket texnologiyasi haqida gaplashgan edik. Agarda siz WebSocket texnologiyasini o'z loyihalaringizda qo'llashni istasangiz, JavaScript dasturlash tilida WebSocket bilan ishlash uchun yaratilgan Socket.io kutubxonasini tavsiya etaman.

Ushbu maqolada sizlar bilan JavaScript dasturlash tilida WebSocket texnologiyasidan foydalanishimizda bizga chinakam ma'noda yordamchi bo'la oladigan Socket.io kutubxonasi va ushbu kutubxona yordamida dasturning server qismida hamda mijoz dasturi tomonida butun jarayonni boshqarishimiz haqida gaplashamiz, albatta quruq gaplar bilan emas haqiqiy namunalar taqdim etishga harakat qilaman.

🟡 Socket.io aslida nima ?

Socket.io kutubhonasi loyihalarimizda WebSocket texnologiyasini qo'llashimizda ishimizni bir necha barobarga osonlashtira oladigan, yaxshigina rivojlangan, katta hamjamiyatga ega va mutlaqo bepul kutubxonadir.

Ushbu kutubxona yordamida o'zimizning loyihalarimizda asinxron ammallarni bajarishimiz, serverga so'rov yubormasdan serverdan xabarlar olishimiz hamda barcha ammallarni bajarishda ma'lumotlar havfsizligini ta'minlashimiz mumkin. Socket.io kutubxonasining ustunlik jihatlaridan biri bu ham server ham mijoz dasturi tomonda barcha ishni o'zi bajarishidir.

Kutubxonaning rasmiy sayti socket.io

🟡 Kutubxonani o'rnatish

Agarda siz ushbu kutubxonani o'z loyihalaringizda qo'llamoqchi bo'lsangiz, avvalo kutubxona scriptini loyohaga yuklab olishingiz zarur. Hozirda socket.io kutubhonasini loyihaga o'rnatishning keng foydalaniladigan 2 usuli mavjud bo'lib, bular NPM va CDN orqali ulanishlardir.

NPM orqali ulanish:

npm install socket.io

CDN orqali ulanish:

<script src="https://cdn.jsdelivr.net/npm/socket.io-client@2/dist/socket.io.js"></script>;

🟡 Socket.io bilan ishlash

Aytib o'tganimdek ushbu kutubxona bilan ishlash juda oson va siz haqiqiy qulaylikni his etasiz. kutubxona asosan 2 ta uslub bilan ishlaydi bu yuboruvchi ikkinchisi qabul qiluvchi. Bunda yuboruvchi uslub .emit() qabul qilishga tekshiruvchi esa .on() uslublari bo'lib, ular 2 ta parametr qabul qilishadi birinchisi bu kutulyotgan qiymat nomi, ikkinchisi esa yuborilayotgan qiymat yoki .on() uchun kutulayotgan qiymat qabul qilinganda ishga tushuvchi funksiya:

socket.on(header, function) — Server yoki mijoz dasturi tarafda qarshi tarafdan xabarlarni kutuvchi uslub:

• header — Kutulayotgan xabar nomi.
• function — Aynan kutulgan xabarni olgach ishga tushadigan funksiya.

socket.emit(header, data) — Serverga yoki mijoz dasturiga xabarlarni yuborish uslubi:

• header — Yuboriladigan xabar nomi,
• data — Yuboriladigan xabar qiymati.

Keling shundoq ham avvalgi maqolada tanishtirib o'tgan ma'lumotlarimni yozib o'tirgandan ko'ra sizga kichik bo'lsada namuna ko'rsatib o'taman. Avvaliga node.js platformasida server yaratib ichida socket.io kutubxonasi yordamida ulanishni tekshiramiz va agar kimdur bog'lansa unga xabar yuboramiz:

// Server yaratamiz
const server = require('http').createServer();
// Socket.io kutubxonasini bog'laymiz
const io = require('socket.io')(server);
 
// Mijozlar ulanishiga tekshiramiz
io.on('connection', () => {
    // Konsolga xabar chop etamiz
    console.log('connection')
    // WebSocket ga ulangan barcha mijoz dasturlarga salom yuboramiz
    io.emit('hello', 'Hush kelibsiz !')
    // Agar mijoz dasturi uzib qo'yilsa
    io.on('disconnect', () => {
        // Konsolga xabar chop etamiz
        console.log('disconnected');
    });
});
 
// Server portini belgilaymiz
server.listen(3000);

Mana bizning kichik serverimiz tayyor, endi siz bilan mijoz browser dastur tarafda ishlaydigan dasturimizni yaratamiz:

<!DOCTYPE html>
<html lang="ru">
<head>
    <meta charset="UTF-8">
    <title>WebSocket</title>
</head>
<body>
    <div id="text"></div>
    <script src="https://cdn.jsdelivr.net/npm/socket.io-client@2/dist/socket.io.js"></script>;
    <script>
    // Xabarni chop etish uchun elementni olamiz
    let text = document.getElementById("text")
    // Socket serverga ulanamiz
    let socket = io('http://localhost:3000');
    // Agarda a'loqa bo'lsa
    socket.on('connect', function () {
        // Xabarni kerakli elementga chiqaramiz
        text.innerHTML = "Server bilan a'loqa o'rnatildi<br>"
        // Serverdan bizga kerakli 'hello' nomi bilan xabar yborilishiga tekshiramiz
        socket.on('hello', function (data) { 
            // Serverdan olingan xabarni chop etamiz
            text.innerHTML += "Сервер: " + data + "<br>"
        });
    });
    </script>
</body>
</html>

Ko'rib turganingizdek shunday qoyilmaqom texnologiya 2 ta funksiya orqali sizning loyihalaringizda ishlashi mumkin, imkonni qo'ldan boy bermang hoziroq Socket.io ni o'rnating va o'zingizni kiyingi darajaga olib chiqing.

Assalom alaykum qadrli kuzatuvchilar, bugun sizlarga hamjamiyat tarixida avval yozilmagan mavzu WebSocket tushunchasi va ushbu texnologiyaning ishlash tartibi, qo'llash mumkin bo'lgan jabhalar, hamda loyihalarda foydalanish haqida ma'lumot bermoqchiman.

🟡 WebSocket nima ?

WebSocket - bu real vaqt rejimida mijoz dastur(browser) va server o'rtasida maxsus aloqa protokoli bo'ylab xabarlar almashinuvini yo'lga qo'yish mumkin bo'lgan texnologiyadir. Ushbu texnologiyani bir marta eshitganda tushunish qiyinroq bo'lishi mumkin, sababi WebSocket nisbatan yangiroq va hozirda to'liq ishlab chiqilmagan deb hisoblanadigan texnologiyadir, ammo bizga yetarli darajada ishlab chiqilgan va loyihalarimizda bemalol ishlatishimiz mumkin.

Ushbu texnologiyaga talab ko'proq onlayn o'yinlar, onlayn savdo maydonchalari, internet chatlar va shunday tartibda real vaqt rejimida ishlaydigan loyihalarda ko'proq seziladi.

Shunday ajoyib texnologiyaning yana bir ajoyib xususiyatlaridan biri, u nafaqat veb loyihalarda balki har qanday mijoz dasturlarida, kompyuterlarda va mobil dasturlarda ham hech bir muommosiz ishlashi mumkin.

🟡 WebSocket qanday ishlaydi ?

Yangi, ajoyib texnologiya deymizu aslida u qanday ishlaydi va shundoq ham yetarlicha rivojlangan IT sohasida uning o'rni nimada. 

Gap shundaki WebSocket texnologiyasi shu kunga qadar ishlab chiqilgan server bilan a'loqa uslublarining barchasidan ustun turadi, uning ishlash tartibi oddiy TCP (Transmission Control Protocol) texnologiyasiga asoslangan, faqat ushbu texnologiyaga asoslangan HTTP protokolidan ustunligi, HTTP xar safar so'rov ulanish va javob tartibida ishlaydi, WebSocket esa bir marta ulanish va vaziyatga qarab javoblar tartibida ushlaydi.

WebSocket texnologiyasi doimiy a'loqa kanali o'rnatishda ushbu texnologiya uchun ishlab chiqilgan ws:// protokolidan foydalanadi, ammo ws:// protokoli HTTP protokolidan havfsizlik jihatidan deyarli farq qilmaydi va o'rtada ishlashi mumkin bo'lgan xar qanday dastur, masalan VPN barcha ma'lumotlarni bemalol ko'rib turishi va qayta ishlashi mumkin. 

Bunday muommoni hal etish TLS texnologiyasiga asoslangan HTTPS kabi wss:// protokoli ishlab chiqilgan va dasturchilarga WebSocket aloqalari uchun aynan ushbu shifrlangan protokoldan foydalanish tavsiya etiladi.

🟡 WebSocket amaliy dasturlashda

Ushbu texnologiyaga asosida server va mijoz dasturi o'rtasida o'rnatilgan a'loqadan foydalamish, ma'lumotlarni yuborish, serverdan xabarlarni olish, hamda a'loqani kuzatish jarayonida xatolarni tahlil qilish uchun uslublar mavjud:

• onopen - A'loqa o'rnatilganligini tekshirish.  
• send - Serverga xabarlar yuborish.  
• onmessage - Serverdan yuborilgan xabarlar.  
• onerror - Ro'y bergan xatoliklar.  
• onclose - Server bilan a'loqa uzulishi.

Sizlar uchun WebSocket texnologiyasi a'loqalari qanday o'rnatilishi hamda xabarlar almashinuvi tartibi qanday ekanligini kichik bir namuna sifatida ko'rsatishga harakat qilaman:

let socket = new WebSocket("wss://javascript.info/article/websocket/demo/hello");

socket.onopen = function(e) {
  alert("[open] A'loqa o'rnatilgan !");
  //Serverga xabar yuboramiz
  socket.send("Salom server");
};
// Serverdan xabar kutamiz
socket.onmessage = function(event) {
  alert(`[message] Serverdan kelgan xabar: ${event.data}`);
};
// A'loqa uzulishini tekshiramiz
socket.onclose = function(event) {
    // Uzulish sababini tekshiramiz
  if (event.wasClean) {
    alert(`[close] A'oqa server tomonidan uzuldi, Javob kodi=${event.code} Uzulish sababi=${event.reason}`);
  } else {
    alert('[close] A'loqa nomalum sabab bilan uzulgan !');
  }
};
// A'loqa ulangandan so'ng doim xatolarni tekshiramiz !
socket.onerror = function(error) {
  alert(`[error] Xatolik ! ${error.message}`);
};

Bunday a'loqa uchun Node.js platformasida test uchun server yaratamiz:

const http = require('http');
const ws = require('ws');

const wss = new ws.Server({noServer: true});

function accept(req, res) {
  ws.on('message', function (message) {
    ws.send("Serverdan salomlar !");
    setTimeout(() => {
        ws.send("10 soniyadan kiyin yana serverdan salom !");
    }, 5000);
    setTimeout(() => ws.close(1000, "Xayr !"), 5000);
  });

if (!module.parent) {
  http.createServer(accept).listen(8080);
} else {
  exports.accept = accept;
}

O'zingiz guvohi bo'lganingizdek WebSocket texnologiyasi o'zi shundoq ham juda ko'p narsalarga qodir rivojlangan IT darajamizni bir pag'ona yuqoriga olib chiqadi. Shu sababdan ushbu texnologiyani o'rganishni va o'z loyihalaringizda qo'llashni tavsiya etaman. E'tibroingiz uchun rahmat ! 

Assalom alaykum mening ismim Sabirova Yulduz va men informatika o'qituvchisiman, bugun sizlar bilan "Nega kodlashni maktab darslari qatoriga kiritishimiz kerak ? Nega kodlashni o'rganishimiz kerak, bizlar uchun bu muhimmi, qanday foydasi bor ?" kabi savollarga javob topishga harakat qilamiz.

Ho'sh, keling yuqoridagi savollarga javob beramiz.

Aynidamda hammamiz kompyuterlashgan olamda yashamoqdamiz. Atrofimiz  kompyuterlar tomonidan boshqariladigan qurilmalarga to'la. Uyimizda, ko'chada, ishxonamizda, umuman deyarli hamma joylarda. Ularni qanday ishlashini tushunishimiz va ulardanda yaxshiroq qurilmalar haqidagi tasavvurlarimizni boyitishimiz uchun ham kodlashni bilishimiz kerak.  

Kompyuterlarni tushunish, kompyuter dasturlarini bilish bizga ko'plab soxalarda maxsuldorlikni oshirishimizga asos bula oladi. Kodlashni o'rganish orqali biznes, aviatsiya, ilm- fan, tibbiyot, umuman barcha soxalarda aqlli qurilmalarni yaxshiroq tushunishimiz, soxamizni yanada rivojlantirishimiz,kuchliroq mutaxassis bulamiz.

Xozirgi XXI asrda IT soxasini tushunmaslik rivojlanishda to'xtab qolishga sabab bo'la oladi.

Biz kundalik hayotda ishlatadigan, bizlar uchun oddiy bo'lgan dasturlarni ham asosi biz uchun mavhum algoritmlardan iborat. Kodlashni o'rganib, o'zimizni rivojlantirish orqali biz algoritmik fikrlashimizni o'stirib boramiz.

IT soxasiga hozirda juda katta e'tibor berilmoqda. Estoniya 2012- yilda boshlang'ich maktablarda kodlashni joriy etdi. Buyuk Britaniya ham unga ergashdi. Google va Microsoft kabi tashkilotlar maktab o'quvchilari kodlashni o'rganish imkoniyatiga ega bo'lishi kerakligini qo'llab quvvatlaydi.

Kodlashni  boshlang'ich va o'rta maktabdan o'rganib borish kelajak avlodning kelajagi uchun ham foydalidir. Telefon orqali har xil keraksiz o'yinlarga vaqt ajratganlaridan ko'ra kodlashni, dasturlash tillarini o'rganganlari va porloq kelajagi uchun pillapoyalar qurib borishi ajoyib emasmi ?!

Faqat buning uchun ham informatika o'qituvchilariga bolalarni qiziqtirish va darslarga yanada masuliyatli bo'lishlari lozim. Chunki, hattoki hozirda ham darslarga masuliyat bilan yondashmayotgan, yuzaki qarayotgan o'qituvchilar yo'q emas. Yangi g'oyani kelajagi esa o'qituvchilarga bog'liq. Ishonchim komil, bizni davlatda ham shu kabi g'oyalarni xalqga , yosh avlodga qoyilmaqom qilib yetkazib berish natijasida, kelajagi porloq insonlar yetishib chiqadi, rivojlanish va taraqqiyot yuksalib boradi.

XXI asrda ma'lumotlarni tushunish va ulardan foydalanish tushuntirishni tanishtirishning zaruriy usuli - bu kompyuter dasturlashdir.

Assalom alaykum hammaga, bugun sizlar bilan odatda uncha-buncha boshlang'ich dasturchilar bilmaydigan .htaccess fayli, uning veb dasturlashdagi ahamiyati va u bilan hal etish mumkin bo'lgan muommolar va ularning yechimlar haqida gaplashamiz, ishoning bugun siz uchun yangi mavzular ochamiz.

🟡 .htaccess nima va uning vazifasi nima ?

Ushbu fayl Apache veb serverining foydalanuvchi tarafdagi sozlamalari ko'rsatilgan fayl bo'lib, uning yordamida veb sayt papkalari va fayllariga kirish huquqini cheklash, sayt yuklanishidan avval foydalanuvchini boshqa manzilga yo'naltirish, veb saytga ulanish protokolini alishtirish yoki fayllar kengaytmalarini yashirish mumkin. Server xatolar qaytargan vaqtda foydalanuvchilarni xatolar uchun tayyorlangan maxsus sahifalarga kerakli xatolar kodlari bilan yo'naltirish mumkin.

Ushbu qoyilmaqom faylni oddiy bloknot dasturida yaratish va sozlamalarni yozish mumkin. Bunday faylni yaratib saqlashda e'tibor bering faylni faqat kengaytmasini ko'rsatish lozim yani faylnomi.kengaytma emas .kengaytma (.htaccess) shaklda saqlaymiz, bunda harflar katta kichikligi muhim ahamiyatga ega hisoblanadi.

🟡 .htaccess faylni bilan ishlash

Avvalam bor ushbu fayl bilan ishlash jarayonida har qanday dasturlash tilida bo'lganligi kabi bu fayl kodlarida ham izohlardan foydalanishingiz mumkin, qoidalar orasida izohlarni qoldirish uchun # belgisidan foydalanamiz. Quyida siz uchun .htaccess fayli yordamida bazi muommolarni bartaraf etish uchun sozlamalar namunalarini taqdim etaman.

🔹 Veb dasturlashda eng ko'p uchraydigan muommo HTTPS protokoliga o'tkazish:

# Qoidani yoqamiz
RewriteEngine On
# Protokolni tekshiramiz
RewriteCond %{HTTPS} =off
# Ulanishni boshqa protokol orqali shu domen nomiga yuboramiz
RewriteRule (.*) https://%{HTTP_HOST}%{REQUEST_URI} [QSA,L]

🔹 Veb sayt fayllariga kirish huquqini barcha uchun yopib qo'yamiz va faqat local tarzda ulanish ip manzillarini qoldiramiz:

# Ulanishlar uchun order ochamiz 
Order deny,allow
# Orderni barchasiga amal qiladi deb belgilaymiz
Deny from all
# Ulanish mumkin bo'lgan ip manzilni qoldiramiz
Allow from 127.0.0.1

🔹 Bir necha domen nomlariga ega veb saytga tashrif buyuruvchilarni kerakli sahifaga yo'naltiramiz:

# Shart qo'yamiz agar foydalanuvchi ru.sayt.uz ga kirgan bo'lsa
RewriteCond %{HTTP_HOST} ru.sayt.uz
# Foydalanuvchini kerakli papkaga yo'naltiramiz
RewriteCond %{REQUEST_URI} !^/homeru
RewriteRule ^(.*)$ homeru/$1 [L] 

# Shart qo'yamiz agar foydalanuvchi en.sayt.uz ga kirgan bo'lsa
RewriteCond %{HTTP_HOST} en.sayt.uz
# Foydalanuvchini kerakli papkaga yo'naltiramiz
RewriteCond %{REQUEST_URI} !^/homeen
RewriteRule ^(.*)$ homeen/$1 [L] 

🔹 Veb saytga tashrif buyuruvchilar uchun xatolar sahifalarini yaratib ularni yo'naltiramiz:

# So'ralayotgan fayl topilmaganda server taqdim etadigan 404 kodli xato uchun
ErrorDocument 404 https://website.net/error/404.html

# So'ralayotgan ma'lumotlar ombordan topilmaganda server taqdim etadigan 500 kodli xato uchun
ErrorDocument 500 https://website.net/error/500.html

🔹 Veb saytga tashrif buyuruvchilarni sayt yuklanmasdan avval yangi domenga yo'naltirish uchun:

Redirect 301 / https://www.new_website_domain.net/

🔹 Veb saytga tashrif buyuruvchilarni vaqtinchalik yangi uy sahifasiga yo'naltirish:

Redirect 301 /page.html http://www.domain.ru/new_page.html

🔹 Veb saytga tashrif buyuruvchilarni saytding boshqa domenlariga yo'naltirish:

RewriteEngine On
RewriteCond %{HTTP_HOST} !^www\.domain\.ru$ [NC]
RewriteRule ^(.*)$ https://www.domain.ru/$1 [L,R=301]

🔹 Saytding uy sahifasini belgilash, yani index.html fayli o'rniga alishtirish:

DirectoryIndex menu.html

🔹 Bizga keraksiz bo'lgan saytdan kelgan foydalanuvchilarga saytni ochmaslik:

RewriteEngine on
RewriteCond %{HTTP_REFERER} baddomain\.ru [NC]
RewriteRule .* - [F]

🔹 Qidiruv tizimlari topib olishidan asrash lozim bo'lgan papkalarga cheklov:

User-agent: *
Disallow: /errors

🔹 Saytga qo'shimcha url sifatida bizga kerakli qiymatni olib keluvchi so'rovlardan qiymatlarni olish:

# Agar fayl topilmasa
RewriteCond %{REQUEST_FILENAME} !-s

# So'ralgan fayl nomini GET so'rov qiymati sifatida yo'naltiramiz
RewriteRule ^(.+)$ /?getkey=$1 [L]

🔹 Sayt sahifalaridan fayllar kengaytmalarini olib tashlaymiz:

RewriteCond %{REQUEST_FILENAME} !-d

🔹 Sayt havolasi yakunida so'ralgan qiymatga .php fayl kengaytmasini qo'shib kiyin qayta ishlaymiz:

RewriteCond %{REQUEST_FILENAME}\.php -f
RewriteRule ^(.*)$ $1.php

Maqola so'ngida sizga shuni aytishim mumkinki yuqorida ko'rsatilgan imkoniyatlar bu shunchaki asosiylaridir, agarda siz ham veb saytingiz himoyasi va bo'limlarning havfsizligi masalasiga befarq bo'lmasangiz .htaccess fayli va uning sozlamalari bilan ishlashingizga to'g'ri keladi.

Hammaga salom, bugungi maqolada veb dasturchilar uchun JavaScript dasturlash tili yordamida animatsiyalar bilan ishlash uchun ishlab chiqilgan anime.js kutubhonasi, kutubhoning ishlash tartibi, uning imkoniyatlari haqida gaplashamiz, hamda maqola davomida ushbu kutubhona yordamida kichik namuna ko'rsatishga harakat qilaman.

🟡 Anime.js haqida

animejs - JavaScript dasturlash tili yordamida veb sahifalarimizda chiroyli animatsiyalarni osongina dasturlashimiz uchun ishlab chiqilgan ochiq kodli kutubhona hisoblanadi. Albatta JavaScript yordamida animatsiyalar bilan ishlash uchun ko'plab kutubhonalar mavjud, ammo anime.js profissionallik va qulaylik o'rtasidagi oltin oraliqni topa olgan kutubhona hisoblanadi.

🟢 Kutubhonani bog'lash

Albatta o'zimizning veb loyihalarimizda ushbu kutubhona orqali chiroyli animatsiyalar yaratishimiz uchun eng avvalo ushbu kutubhonani o'rnatib olishimiz zarur, anime.js kutubhonasini loyihaga o'rnatishning bir necha usullari mavjud va siz maqsad hamda qulaylikdan kelib chiqib o'zingiz uchun maqul usulni tanlashingiz mumkin.

Odatda o'z kompyuterida loyihalarni local yaratadigan va kutubhonalar yangilanishida qo'rqadiganlar uchun ushbu kutubhonani Github repozitoriysidan yuklab olishni tavsiya etaman. animejs kutubhonasini local o'rnatish uchun uning Github repozitoriysidan  butun loyihani yuklab olasiz va "lib" papkasi ichidan kutubhonaning siqilgan talqini faylini loyihaga bog'lab olamiz:

<script src="anime.min.js"></script>

Agarda sizga NPM fayllar menejeri orqali o'rnatish qulay bo'lsa, unda ushbu buyruqdan foydalanishingiz va import uslubi orqali loyihaga bog'lashingiz mumkin:

npm install animejs --save

Albatta veb sahifalarda har qanday kutubhonani qo'llashning eng qulay usuli bu CDN orqali bog'lashdir:

<script src="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/animejs/3.2.1/anime.min.js"></script>;

🟡 Kutubhonadan foydalanish

Ushbu kutubhonadan foydalanish juda oson, umuman olganda siz elementlarni shunchaki selector orqali olasiz va animatsiya uchun sozlaysiz:

Shunchaki bir yoki bir necha elementlarni olamiz:

let elements = document.querySelector('.elements');

Animatsiya funksiyasini yaratimiz:

anime({
    // funksiya ichida elementni olamiz
    targets:  elements,
    // Shunchi uning joylashuv nuqtasini x chizig'i bo'ylab suramiz
    translateX: 250
});

Hullas mana shunday qilib animatsiya yaratiladi va sozlanadi. Hozir esa sizlarga animatsiya sozlamalaridagi asosiy parametrlar haqida ma'lumot beraman:

• targets - HTML elementni olgan JavaScript o'zgaruvchi yoki html elementning selectori yordamida elementga animatsiyani bog'lash.
• translateX - Elementlarning gorizantal X chiziqg'i bo'ylab harakati, qiymat pxda - yoki + bo'lishi mumkin.
• translateY - Elementlarning vertikal Y chiziqg'i bo'ylab harakati, qiymat pxda - yoki + bo'lishi mumkin.  
• rotate - Elementlarning turgan yerida aylanish graduslarda - yoki + bo'lishi mumkin.
• scale - Elementlarning hajm o'zgarishi 0 dan boshlanadi - yoki + bo'lishi mumkin.
• scaleX - Elementlarning gorizantal hajm o'zgarishi 0 dan boshlanadi - yoki + bo'lishi mumkin.
• scaleY - Elementlarning vertikal hajm o'zgarishi 0 dan boshlanadi - yoki + bo'lishi mumkin.
• duration - Animatsiyaning davomiyligi millisukundlarda.
• delay - Animatsiyaning ushlanib qolish vaqti.
• width - Elementlarning kengligi.
• height - Elementlarning balandligi.
• easing - animatsiya turi.
• backgroundColor - orqa fonni ranglar nomlari yoki hex formatda.

Yuqorida ko'rsatilgan sozlamalar faqatgina asosiy parametrlar hisoblanadi. Aslida kutubhonada bunday parametrlar juda ham ko'plab topiladi. kutubhona imkoniyatlari bilan rasmiy saytida tanishib chiqishingiz mumkin.

Ushbu kutubhonaning qulayliklaridan yana biri uning yordamida nafaqat elementlarga animatsiya berish balki animatsiyani bajarish davomida o'zgartirish ham mumkin.

// Kerakli elementni JavaScriptga selector yordamida olamiz
let element = document.querySelector('.anim');
 
anime({
    targets: element, // elementni animatsiyaga bog'laymiz
    translateX: { // ilk animatsiya
        value: 150, // Gorizantal chiziq bo'ylab elementni harakatlantiramiz
        duration: 800 // Harakat davomiyligini kiritamiz.
    }, 
    rotate: { // kiyingi animatsiya
        value: 360, // elementni aylanish darajasini beramiz
        duration: 1800, // Harakat davomiyligini kiritamiz.
        easing: 'easeInOutSine' // animatsiya turini belgilaymiz
    },
    scale: { // kiyingi animatsiya
        value: 2, // Elementni hajmini kattalashtiramiz
        duration: 1600, // Harakat davomiyligini kiritamiz.
        delay: 800, // Animatsiyani ushlab turush vaqtini kiritamiz
        easing: 'easeInOutQuart' // animatsiya turini belgilaymiz
    },
    delay: 250 // barcha animatsiya uchun ushlab turush vaqtini belgilaymiz.
});

Ko'rib turganingizdek anime.js kutubhonasi yordamida JavaScript dasturlash tilida yaratiladigan animatsiyalaringiz chiroyli va shu bilan birga yaratish oson bo'ladi. Bundan tashqari anime.js kutubhonasi SVG grafik obyektlar bilan ham ishlay oladi. 

Assalom alaykum barchaga, Hozirgi kunda JavaScript juda mashhur va keng foydalanilayotgan, kelajagi yaqqol ko'rinib turgan dasturlash tilidir. Bugun maqsadingiz qanday bo'lmasin loyihangizda JavaScriptni ishlatishingiz imkoni mavjud. Bugun sizlar bilan JavaScript dasturlash tilining veb dasturchilarga qulayliklar yaratish maqsadida yaratilgan eng ajoyib 5 ta kutubhonasi haqida gaplashamiz.

🟡 Moment.js

Moment.js - JavaScript dasturlash tilida vaqt, sanalar va yillarlar sarhisobi bilan ishlovchi eng birinchi kutubhonadir. U haqida juda chuqur gapirish shart emas uning ishlash tamoyili ham, maqsadi ham veb daturchilarga vaqtlar bilan ishlash amallarini osonlashtirish. Agarda sizning loyihangizda vaqt yoki sanalar bilan amalga oshiriladigan ishlar bo'lsa kutubhonadan foydalanishingiz mumkin.

Namuna:

<script src="https://momentjs.com/downloads/moment.js"></script>;
<div class="time"></div>
<script>
// Id orqali bizga kerakli bo'lgan elementni topamiz
let timeBlock = document.querySelector(".time");
// Hozirgi aniq sana va vaqtni chop etamiz.
timeBlock.innerHTML = moment()
</script>

Ushbu kutubhona bilan rasmiy saytda to'liqroq ma'lumot olishingiz mumkin. 

🟡 Mousetrap.js

Mousetrap.js - Sizning saytingizda yoki dasturingizda qaysidur tugma yoku klavishlar kombinatsiyasi bosilganligini kuzatish uchun yaratilgan ushbu kutubhona yordamida murakkab veb dasturlar yoki kompyuterlar uchun JavaScript dasturlash tilida yaratilgan ilovalar yaratish mumkin, masalan matn muharriri yoki shunga o'xshash dasturlar.

Namuna:

<script src="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/mousetrap/1.6.5/mousetrap.min.js"></script>;
<script>
    Mousetrap.bind("a", function () {
    alert("a tugmasi bosilgan");
    });
    Mousetrap.bind(["ctrl+a", "ctrl+ф"], function () {
    alert("ctrl + a tugmalari bosilgan");
    });
</script>

Ushbu kutubhona bilan rasmiy saytda to'liqroq ma'lumot olishingiz mumkin. 

🟡 Peppermint.js

Peppermint.js - Ushbu kutubhona slaydlar yaratish uchun ishlab chiqilgan bo'lib, uning asosiy foydasi shundoq ham slayderlar yaratish mumkin bo'lgan funksiyalarni takrorlash emas. Umuman eng boshidan yaratish qiyin bo'lgan sensor ekran boshqaruvchi qurulmalar uchun slaydlar yaratishga qaratilgan.

Namuna:

<!-- Kutubhona scripti va css jadvalini bog'laymiz -->
<script src="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/peppermint/1.4.0/peppermint.min.js"></script>;
<link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/peppermint/1.4.0/peppermint.required.css">;
<style>
    html,
    body {
    margin: 0;
    padding: 0;
    }

    #slider {
    height: 450px;
    }
</style>
<div class="peppermint peppermint-inactive" id="slider">
    <div class="slide"><img src="https://wallpaperxyz.com/wp-content/uploads/Pc-Background-Wallpaper-In-Full-Hd-Free-Download-Wallpaperxyz.com-4.jpg" alt="" /></div>
    <div class="slide"><img src="https://wallpaperxyz.com/wp-content/uploads/Pc-Background-Wallpaper-In-Full-Hd-Free-Download-Wallpaperxyz.com-5.jpg" alt="" /></div>
    <div class="slide"><img src="https://wallpaperxyz.com/wp-content/uploads/Pc-Background-Wallpaper-In-Full-Hd-Free-Download-Wallpaperxyz.com-6.jpg" alt="" /></div>
    <div class="slide"><img src="https://wallpaperxyz.com/wp-content/uploads/Pc-Background-Wallpaper-In-Full-Hd-Free-Download-Wallpaperxyz.com-13.jpg" alt="" /></div>
    <div class="slide"><img src="https://wallpaperxyz.com/wp-content/uploads/Pc-Background-Wallpaper-In-Full-Hd-Free-Download-Wallpaperxyz.com-21.jpg" alt="" /></div>
</div>

<button class="prev">Orqaga</button>
<button class="next">Oldinga</button>
<script>
    // Oldinga tugmasini olamiz
    let btnNext = document.querySelector(".next");
    // Orqaga tugmasini olamiz
    let btnPrev = document.querySelector(".prev");

    // slayderni yaratamiz
    let slider = Peppermint(document.getElementById("slider"), {
    slideshow: true, // slaydshouni avtomatlashtiramiz
    speed: 500, // Slaydlar o'zgarish vaqti 500 millisekund
    slideshowInterval: 5000, // Slaydning ushlanib qolishi 5 sekund
    });

    // Tugmalarni kuzatamiz
    btnNext.addEventListener("click", slider.next);
    btnPrev.addEventListener("click", slider.prev);
</script>

Ushbu kutubhona bilan rasmiy saytda to'liqroq ma'lumot olishingiz mumkin. 

🟡 Chart.js

Chart.js - bu JavaScript dasturlash tirida mavjud bo'lgan tahlil grafiklari yaratuvchi eng yaxshi kutubhona bo'lib, uning yordamida linyali grafiklardan tortib aylana shaklli grafiklargacha tahlil grafiklarini yaratish mumkin. Yaratish jarayoni juda oson va grafiklaringiz chiroyli hamda zamonaviy chiqishi aniq.

Namuna:

<script src="https://cdn.jsdelivr.net/npm/chart.js@2.8.0"></script>;
<canvas id="myChart"></canvas>

<script>
    let ctx = document.getElementById("myChart").getContext("2d");
    let chart = new Chart(ctx, {
    // Grafik turi
    type: "line",

    // Grafikni yaratish
    data: {
        // Точки графиков
        labels: [
        "Yanvar",
        "Fevral",
        "Mart",
        "Aprel",
        "May",
        "Iyun",
        "Iyul",
        ],
        // Grafik
        datasets: [
        {
            label: "Bizning Chart.js kutubhonasida yaratilgan ilk grafigimiz", // Nom
            backgroundColor: "rgb(255, 99, 132)", // Fon rangi
            borderColor: "rgb(255, 99, 132)", // Liniya rangi
            data: [0, 10, 5, 2, 20, 40 , 30, 45], // Grafik ko'rsatkichlari
        },
        ],
    },

    });
</script>

Ushbu kutubhona bilan rasmiy saytda to'liqroq ma'lumot olishingiz mumkin. 

🟡 anime.js

anime.js - Agarda saytingizni juda zamonaviy va chiroyli animatsiyalarga boy takrorlanmas loyihaga aylantirishni istasangiz, unda animejs kutubhonasi aynan siz uchun, kutubhona haqida bor yug'i bir necha soatlik mutoaladan so'ng siz juda ajoyib animatsiyalar yaratuvchisiga aylanasiz. 

Namuna:

<script src="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/animejs/3.2.1/anime.min.js"></script>;
<style>
    .anim {
    background: aqua;
    padding: 50px 25px 0;
    width: 100px;
    height: 100px;
    text-align: center;
    justify-content: center;
    }
</style>
<div class="anim">Element</div>
<script>
    // Elementni olamiz
    let elements = document.querySelector(".anim");

    anime({
    targets: elements, // Ushbu elementni sozlamalarga beramiz
    translateX: { // animatsiya sozlamalari
        value: 250,
        duration: 800,
    },
    rotate: {
        value: 360,
        duration: 1800,
        easing: "easeInOutSine",
    },
    scale: {
        value: 2,
        duration: 1600,
        delay: 800,
        easing: "easeInOutQuart",
    },
    delay: 250,
    });
</script>

Ushbu kutubhona bilan rasmiy saytda to'liqroq ma'lumot olishingiz mumkin. 

Albatta ushbu kutubhonalar maqola uchun sal kichikroq mavzuku deyishingiz mumkin, ammo o'ylashimcha har qanday yaxlit edeal loyiha ham bir necha 100 lab mayda qismlardan tashkil topgan bo'ladi. Agarda sizning loyihalaringizda mayda kamchiliklar bo'lishini istasangiz har kuni ozgina bo'lsa ham kechagidan ko'proq bilimga ega bo'lishga harakat qiling, shunda har doim bir qadam oldinda bo'lasiz. 

Assalom alaykum, mening ismim Yulduz Sabirova va men informatika o'qituvchisiman. Bugun sizlar bilan SEO optimizatsiya tushunchasi va uning naqadar muhimligi haqida gaplashamiz. Hozirgi kunda dasturlashga qiziqishi bor inson borki, ishni veb sahifalar yaratishdan boshlaydi. Albatta veb dasturlashni o'rganib olsangiz o'z blogingiz, biznes loyihangiz, yangiliklar portalingiz yoki online do'koningizni yaratishingiz mumkin. Ammo shunchaki ishlab turgan saytingiz bor degani bu sizning loyihangiz biznes darajasiga ko'tarildi deb bo'lmaydi. Umuman olganda har qanday online biznes bu juda ko'plab foydalanuvchilarga ega bo'lish darajasiga nisbatan baholanadi. Ushbu maqola davomida sizlar bilan qanday qilib oddiy saytingizni SEO optimizatsiya qilish va xar hil yo'llar bilan sizning saytingizga foydalanuvchilar oqimini boshqarishingiz mumkinligi mavzusida bazi ma'lumotlarni ko'rib chiqamiz.

🟡 SEO optimizatsiya nima ?

SEO - inglizcha "Search Engine Optimization" so'zlarining qisqartmasi bo'lib, o'zbek tiliga tarjima qiladigan bo'lsak saytni qidiruv tizimlari yurutgichi uchun optimallashtirish deb tushunishimiz mumkin. Har qanday veb sayt uchun foydalanuvchilar soni loyiha kelajagini belgilab beruvchi ko'rsatgich hisoblanadi.

Foydalanuvchilar oqimi esa asosan qidiruv tizimlari orqali sizning saytingizni topa olgan tasodifiy foydalanuvchilardir. Ular o'zlari uchun kerakli ma'lumotni qidirib topish uchun, qidiruv tizimlarida mavzuga oid kerakli so'zni kiritadi, ushbu so'zlar kalit so'zlar deb ataladi. Foydalanuvchiga kerakli ma'lumot sizning saytingizda borligi haqida xabar berish uchun, saytingizni SEO optimizatsiya qilishingiz shart. Yani qidiruv tizimlari shunchaki dastur va ular tezda tanib olish mumkin bo'lgan saytlarini foydalanuvchilarga taqdim etishadi.

🟡 Saytni SEO optimizatsiya qilish

Hozir men sizlarga saytni SEO optimizatsiya qilish va SEO optimizatsiya qismlari haqida to'liqroq ma'lumot berishga harakat qilaman:

Kalit so'zlar - agarda siz saytingiz qidiruv tizimlarida eng yuqori qismlarda foydalanuvchilarga taqdim etilishini istasangiz veb sahifalaringizdagi ma'lumotlarni mavzu bo'yicha eng ko'p qidiriladigan kalit so'zlarga bog'lang. Bunda HTML sahifada "keywords" nomli meta tegdan foydalanishimiz mumkin.

Kerakli kalit so'zlar bo'yicha statistikani Yandex Wordstat mikro xizmati orqali tahlil qilishingiz mumkin.

Ma'lumotnoma - kerakli kalit so'zlar orqali qidiruv tizimlarida sizning saytingizga ko'zi tushgan foydalanuvchi uchun, sahifangiz yoki biznesingiz haqida qisqacha ma'lumotnoma qoldiring. Bunda HTML sahifada "description" nomli meta tegdan foydalanishimiz mumkin.

Tavsiya qilish indeksi - qidiruv tizimlari sizning saytingizni ishonchli deb topishi uchun qolaversa foydalanuvchilar to'g'ridan-to'g'ri sizning saytingizga o'tib kelishi uchun, internetdagi boshqa manbalarda sizning saytingiz uchun tavsiyanoma shaklida havolalar qoldirilgan ekanligi juda muhum.

Saytning sifatlilik indeksi - ushbu ko'rsatgich qidiruv tizimlari taqdim etgan minglab manbalar ichida aynan sizning saytingizni tanlaydigan foydalanuvchilar qiyosiy soniga bog'liq.

Qidiruv tizimlarida oydalanuvchilarga taqdim etiladigan qisqa ma'lumot va kalit so'zlarni sahifada yozib qoldirish bo'yicha namuma:

<!DOCTYPE html>
<html lang="uz">
<head>
    <meta charset="UTF-8">
    <meta name="keywords" content="kalitSo'z1, kalitSo'z2 ...">
    <meta name="description" content="Biznung sayt haqida qisqacha ma'lumot">
    <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0">
    <title>Sahifa nomi</title>
</head>
<body>

 content
</body>
</html>

🟡 Mukammal SEO optimizatsiya qo'shimchalari

Sizning saytingizga qidiruv tizimlaridan ko'plab foydalanuvchilar tashrif buyurishi uchun asos bo'la oladigan asosiy omillar edi, ammo SEO optimizatsiya qilish bu shunchaki 4 ta ko'rsatgich emas va qisqa muddatda yaxshi natijalarga erishishingiz juda ko'plab omillarga bog'liq bo'ladi.

Saytning yuklanish tezligi - qidiruv tizimlaring nufuzi ular foydalanuvchilarga qancha qisqa muddat ichida qidiruv natijalarini taqdim etishiga bog'liq bo'ladi. Sizning saytingiz imkon qadar tez yuklanadigan sahifalardan iborat bo'lishi shart.

Moslashuvchanlik - Sizning saytingiz foydalanuvchilari qanday qurulmadan foydalanmasin moslashuvchan dizaynga ega bo'lishi lozim.

HTML Validatsiya - Sizning sahifalaringiz sifatli HTML fayllar bo'lishi shart, qidiruv tizimlari sahifada "header, main, footer, section, nav" kabi zamonaviy teglar yordamida tartiblangan sahifalarni hush ko'rishadi.

Sayt fayllar strukturasi - mavzu bo'yicha qidirib topilgan ma'lumot sahifasi saytingiz fayllari ichida juda chuqur joylashmagan bo'lishi shart.

Shart bo'lgan teglar - sizning sahifangizda H1 sarlavha tegi, sahifa nomini saqlovchi title tegi va description meta tegi bo'lishi shart.

Local havolalar - sizning sahifalaringizda saytingizning boshqa sahifalariga yo'naltiruvchi havolalar bo'lishi bo'lishi maqsadga muvofiq bo'ladi.

Umuman olganda doydalanuvchilarni saytga kiritib yuborish bilan biznes to'la qonli biznes bo'la olmaydi, saytga qadar kiritib olgan foydalanuvchilarni uzoq vaqt yo'qotmaslik uchun saytning dizayniga va barcha amallarni bajarish sodda ekanligiga e'tibor qarating. E'tiboringiz uchun rahmat.

Assalom alaykum, mening ismim Yulduz Sabirova va men informatika o'qituvchisiman. Bugun silar bilan IT sohasining mamlakatimiz rivoji uchun naqadar muhum ekanligi haqida gaplashamiz, 

Albatta bu maqolaning joyi bu yerdamas deb o'ylashingiz mumkin, lekin so'ngi paytlarda O'zbekistondek buyuk davlat nega shuncha vaqt va ulkan qoya kabi mablag'larini sarf etib sizu-bizdek oddiy dehqon farzandlariga dasturlashni o'rgatishga sarf etyotgani, amalga oshirilayotgan ishlar, yangitdan qurib berilayotgan maktablar, chet el ta'lim platformalarida biz uchun mutlaqo bepul tashkillashtirilayotgan online darslar mohiyatini  anglab yetyapmizmikan deb o'ylanib qoldim.

🔵 IT sohasining davlat miqyosidagi ahamiyati

Tan olish kerak O'zbekistonda ham oxirgi yillarda IT sohaga e'tibor va talab yaxshi darajaga oshdi va oshmoqda. IT bu katta industriya bu industriyada katta milliardlab pul aylanadi. Ushbu soha keng, bu sohada hammaga joy bor.

Keling endi oddiy Yaponiyani misol qilsak, Yaponiyaning hududi kichik, foydali qazilmalari mavjud emas (Neft, Gaz) lekin texnologiyalari bilan davlatni rivojlantirmoqda, davlatni tanitmoqda va ko'pgina gegemon davlatlarda o'zining bizneslari, brendlari mavjud. Yaponiya texnologiyalari bilan butun dunyoni egalladi. Tassavur qiling kichik davlat, foydali qazilmalarisiz

Bizda esa hozirgi sharoitimiz Yaponiyadan ham yaxshiroq, biznikilar ham bemalol ushbu sohani o'rganib katta natijalarga erishaolishadi, faqat harakat qilish zarur. To'g'ri chekka hududlarda internet, elektr toki muammosi bo'lishi mumkin lekin intilganga tole yor.

IT olamida siz yaxshi ish o'rni, yaxshi maosh va boshqa qulayliklarga ega bo'lasiz. Agarda IT sohaga haqiqatdan qiziqishingiz bo'lsa, o'rganaman degan ishtiyoqingiz, motivatsiyangiz bo'lsa unda 2021-yil uchun o'z rejalaringizga IT ning biror bir sohasini yaxshi, chuqur o'rganishni maqsad qiling va hech qachon taslim bo'lmang !

Assalom alaykum, mening ismim Yulduz Sabirova va men informatika o'qituvchisiman. Bugun sizlar bilan veb dizaynerlar haqida gaplashamiz. Albatta, bitta maqolaning o'zigina sizni veb dizayner bo'lishingizni va sizning orzuyingizdagi kasbni egallashingiz yo'lida o'zlashtirishingiz kerak bo'lgan barcha ko'nikmalar, zarur vositalar va texnologiyalar haqida aytib berolmasligi mumkin. 

Ammo sizni aslida nimaga qarab harakat qilishingizni, maqsadingizga qanday yetishingiz mumkinligini, o'z ustingizda ishlashdan va mehnat qilishdan qo'rqmasangiz mehnatlaringiz samarasi qanaqa bo'lishini ko'rsatishga harakat qilaman.

🔷 Veb dizayner kim ?

Veb dizaynerning asosiy vazifasi internet loyihasining asosiy va interfeys qismlari dizaynini iloji boricha ko'proq foydalanuvchilar qiziqishi uchun loyihalashtirishdir.

Dizaynerlar va veb dizaynerlar uchun maxsus ishlab chiqilgan grafik dasturlardan foydalanish qobiliyati, bunda odatda eng ko'p tarqalgan grafik tahrirlovchi dasturlar figma, photoshop va shunga o'xshash funksiyanalga ega dasturlardan foydalanish bo'yicha hech bo'lmaganda boshlang'ich bilimga ega bo'lishi talab etiladi.

Veb dizaynerlardan talab etiladigan ikkinchi va asosiy hislat bu dizaynerlik qobiliyatidir. Ammo agar dizaynerlik qobilyati deganda oppoq varoqqa xar hil uzuq-yuluq chiziqlarni chizadigan g'alati ijodkorlarni tushunsangiz adashasiz, veb dizaynerlar bu borada ancha ehtiyotkor bo'lishi, zamonaviy dizayner sifatida veb sahifalarning shakllanishi va ijodkorona yondashuv o'rtasidagi oltin oraliqni topa olish. Internetning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda loyiha uslubini ishlab chiqish. Loyihaning dizayni bilan bir qatorda tarmoqning standart talablariga javob berishi lozim, grafik elementlar, logotiplar, bannerlar, fotosuratlar va boshqa har qanday grafik elementlar optimallashtirilishi, rang va shriftlarni loyiha maqsadlari va kontentning umumiy ko'rinishiga moslashtirish. 

Foydalanuvchi loyihaning grafik ko'rinishini qog'ozda emas, balki monitorda ko'radi. Veb-dizayner veb-sayt ko'rinishi va hissiyotiga javobgardir. U logotiplar, bannerlar va boshqa grafik elementlarini ishlab chiqadi, sayt navigatsiyasini o'ylaydi, matn qayerga joylashtirilishini belgilaydi. Dizayner nafaqat qiziqarli veb sayt yaratishi, balki uning yuklanishi optimizatsiyasini ham hisobga olishi kerak.

Veb saytlar uchun dizaynlar ishlab chiquvchi dizaynerlar yuqorida ta'kidlab o'tilgan omillarning barchasini hisobga olgan holda qulay va yoqimli dizaynlarni yarata olishi uchun, nafaqat grafika bilan ishlovchi dasturlar, balki veb dasturlashni ham o'ziga kerakli darajada bilishi lozim.

"Veb-sahifa dizayni - bu grafik dizayn emas, balki axborot dizaynidir."

🔷 Web dizaynerlar qancha maosh oladi

Mana web dizaynerlar kimlar, ular nima vazifani bajarishadi barchasi haqida ozgina bo'lsada tanishib chiqdik, endi sizlar bilan web dizaynerlar turli davlatlarda qancha miqdorda maosh olishini taxminiy ko'rsatigichlarda ko'rib chiqamiz.

Bizning yurtimizda veb dizaynerllik kasbi nisbatan yangiroq bo'lishiga qaramasdan hozirda yaxshi didli hamda go'zallik va qulaylilik aslida nima ekanligini tushunadigan yaxshi veb dizaynerlarga boshqa soha vakillaridan ko'ra ancha yaxshiroq maosh beriladi. Bo'sh ish o'rinlari mavjudligi haqida e'lonlarn joylashtirish mumkin bo'lgan maxsus online maydonlarni kuzata turub, hozirda O'zbekistonda veb dizaynerlarga talab borligini va yaxshi veb dizaynerlarga 10 mln sumgacha oylik maoshi berishga tayyor kompaniyalar mavjudligini kuzatish mumkin.

Maxsus hisob kitoblar va reytinglar bilan shug'ullanuvchi "Trud" agentligi axborot portalining ma'lumotlariga ko'ra 2020 yil ikkinchi yarmida Rossiyada veb dizaynerlar uchun o'rtacha ish haqi 625 dollarni tashkil etarkan.

• Junior dizayner – $300-600 atrofida.
• Middle dizayner – $600 dan boshlanadi.
• Senior dizayner – $2100 dan boshlanadi.

Albatta bu Rossiya va narxlar jaxon mehnat bozori narxlaridan biroz pastroq qiymatlanadi, agarda IT sohasi bo'yicha nisbatan rivojlangan mamlakatlar ko'rsatgichlariga e'tibor qaratadigan bo'lsak vaziyat ancha quvonarliroq:

💡 AQShda kichik veb dizaynerning o'rtacha ish haqi yiliga taxminan 62500 AQSh dollari yoki oyiga 5210 dollarni tashkil qiladi.

💡 Buyuk Britaniyada ish haqi yiliga o'rtacha 37500 funt sterling (yoki 48850 AQSh dollari) atrofida. Bu oyiga $4080 atrofida belgilanadi.

Albatta bu ko'rsatgichlar veb dizaynerning tajribasi, mahorati, jamoa bilan ishlay olish qobilyati va loyiha ahamiyatidan kelib belgilanadi.